[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] PLC ( Programlanabilir Lojik Kontrolör ) makine kontrolünde kullanılan
sıralı röle devreleri yerine geliştirilmiş bir cihazdır. PLC’ ler
girişlerine ve o anki çalışma konumuna bakarak çıkışlarına açma/kapama
komutları gönderebilir. Kullanıcı bir yazılım aracılığıyla istediği
sonuçları almak üzere program yazar ve bunu PLC’ ye yükler.
PLC birçok endüstriyel uygulamada kullanılmaktadır. İşleme, paketleme,
malzeme kullanımı, otomatik montaj ve daha birçok sektörde kullanılmakta
olan bir teknolojidir.
Örneğin bir anahtarı çevirdiğinizde selonoidin 5 saniye süreyle açık
kaldığı bir uygulama yapılmak istensin. Bu uygulama basit bir harici
zamanlayıcıyla yapılabilir. Ancak 10 selonoid ve anahtar bulunan bir
uygulama yapılmak istenirse harici zamanlayıcı kullanmak çok mantıklı
olmayacaktır.
Yukarıdaki örnekten de anlaşılacağı üzere büyük projelerde PLC
kullanmak bir zorunluluk olacaktır. PLC programlanarak giriş ve çıkışlar
sayılıp selonoidlerin istenilen zamanda açılıp kapanmaları
sağlanabilir.
PLC Tarihi PLC’ ler ilk defa 1960′ lı yıllarda geliştirilmişlerdir. Böyle bir
cihazın geliştirilmesindeki temel amaç karmaşık bir yapısı ve yüksek
maliyeti olan röle temelli makine kontrol sistemlerine bir alternatif
geliştirme ihtiyacıdır. Bu anlamda Bedford firması MODICON ismiyle ilk
ticari PLC cihazını geliştirmiştir.
Üretim ihtiyaçları değiştiğinde kontrol sistemlerininde yeni durumlara
uyum sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesi gerekir. Sık sık yapılan bu
değişiklikler röle tabanlı sistemlerde oldukça pahalıya mal olmaktaydı.
Ayrıca röleler mekanik malzemeler olduğu için çalışma ömürleri de
nispeten kısaydı ve sürekli bakım ihtiyaçları vardı. Özellikle röle
sayısının fazla olduğu kontrol sistemlerinde bakım işlemleri de bir
işkence halini almaktaydı.
Yeni geliştirilen kontrol cihazlarının kolay programlanabilir ve bakım
yapılabilir yapıda olması planlandı. Ayrıca uzun ömürlü ve programları
kolayca değiştirilebilir şekilde olmalıydı.
PLC’ lerin İç Yapısı PLC’ ler ana olarak CPU, bellek, giriş/çıkış işlemleri için ayrılmış
devrelerden oluşur. Bir PLC cihazını içerisinde yüzlerce veya binlerce
bağımsız röle, sayıcı ve data saklayıcı içeren bir kutu olarak
düşünebiliriz. Bu sayıcı ve zamanlayıcılar fiziksel olarak
bulunmamalarına rağmen yazılımsal olarak simüle edilmektedirler.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Plc’de her bir parçanın görevleri Giriş Röleleri : Bu röleler dış dünyaya bağlanır. Fiziksel
olarak bulunurlar ve anahtar, sensör vb cihazlardan sinyal alırlar. Yeni
nesil PLC’ lerde bunlar mekanik röleler değil transistörlerden oluşur.
Dahili Yardımcı Röleler : Bu röleler dış dünyadan sinyal
almazlar ve fiziksel olarak bulunmazlar. Sanal olarak bulunurlar, PLC’
ler bu sayede harici rölelerin kullanımına son vermiştir. Ayrıca sadece
özel bir görevi yapmak için ayrılmış rölelerde bulunmaktadır.
Sayıcılar : Bunlarda fiziksel olarak bulunmazlar. Darbeleri
sayabilmek üzere programlanabilirler. Yukarı, aşağı veya hem yukarı
hemde aşağı sayabilen sayıcı çeşitleri bulunmaktadır. Bu sanal
sayıcıların hızları sınırlıdır. Bu yüzden hassas uygulamalar için harici
sayıcılar kullanmak gerekebilir.
Zamanlayıcılar : Bunlarda fiziksel olarak bulunmazlar. Değişik
biçimlerde olabilir. En fazla kullanılan tipler açmada gecikmeli tip ve
kapanmada gecikmeli türlerdir. Bu iki zamanlayıcınında çekme veya açmada
kalıcı veya kalıcı olmayan çeşitleri vardır.
Çıkış Röleleri : Bunlar dış dünyaya bağlanırlar. Fiziksel olarak
bulunmaktadırlar selonoidlere, lambalara ve benzeri şeylere on/off
sinyalleri gönderirler. Seçilen modele göre transistör, röle veya triyak
olabilir.
Veri Saklama : Burada kayıtlar depolanır. Enerji kesildiğinde de verileri saklayabilirler.
PLC’ nin Çalışması PLC içine yüklenen programı sürekli olarak tarayarak çalışır. Tarama
döngüsünü 3 ana adım olarak düşünebiliriz. Genellikle 3 adımdan fazla
olmasına rağmen burada en önemli kısımlar anlatılacaktır.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Adım 1 Girişlerin Kontrolü : PLC tüm girişleri kontrol eder, açık veya
kapalı olma durumlarını gözden geçirir. Diğer bir deyişle girişlere
bağlı sensörlerin durumlarını inceler. Bu bilgiyi diğer adımda kullanmak
üzere belleğine kaydeder.
Adım 2 Programın Çalıştırılması : PLC bu adımda programın her adımı bir
yönergesini çalıştıracak şekilde işler. Örneğin programınız birinci
girişi ON ise ilk çıkışı ON yapacak şekilde ayarlanmış olsun. Bir önceki
adımdan girişlerin değerleri bilindiği için buna göre işlem yapılır ve
sonuçlar bir sonraki adıma kadar bellekte saklanır.
Adım 3 Çıkış Durumlarını Güncelleme : Son olarak PLC çıkışlarının durumlarını günceller.
Üçüncü adımdan sonra PLC ilk adıma geri döner ve bu döngü böylece devam eder.
Cevap Zamanı Bir PLC’ nin toplam cevap zamanı satınalmada gözönünde bulundurulması
gerekli bir değerdir. Aynı insan beyninde olduğu gibi PLC’ ler bir olaya
reaksiyon verebilmek için belli bir süreye ihtiyaç duyarlar. Birçok
uygulamalada bu süre önemli olmamasına rağmen bazı hassas projelerde
önem kazanmaktadır.
Bir PLC ‘ de toplam cevap zamanı aşağıdaki bileşenlerden oluşur :
Giriş Cevap Zamanı + Program Çalışma Zamanı + Çıkış Cevap Zamanı = Toplam Cevap Zamanı
Röleler Röleyi elektromanyetik bir anahtar olarak düşünebiliriz. Sargılarına
bir voltaj uygulandığında manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan röle
içindeki kontağı çeker ve kontağın kapanmasını sağlar. Kontak bir
anahtar olarak düşünülebilir ve iki nokta arasında elektrik akımı
akmasını sağlar.
Aşağıdaki şemada basit bir zil uygulaması gösterilmektedir. Görüldüğü
gibi rölenin sargılarına enerji verildiğinde kontağı kapatır ve zilin
çalmasını sağlar.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Görüldüğü gibi devrenin iki ayrı kısmı bulunmaktadır. Mavili kısım DC devre, kırmızılı kısım ise AC devredir.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Röleleri Değiştirmek Bir sonraki adımımızda rölelerin yerini PLC alacaktır. PLC’ lerin bir
sistemi kontrol edebilmesi için ne yapmasını bilmesi gerekmektedir.
Bunun için PLC’ nin programlanması gerekir.
İlk Adım
Kullanacağımız bütün parçaları PLC’ lerin anlayacağı şekilde anlatmamız
gerekmektedir. PLC anahtar, röle, zil vb. şeyleri algılamaz. Bunun
yerine giriş, çıkış, bobin, kontak gibi şeyleri kullanır. Giriş yapan
veya çıkış yapılan cihazın ne olduğuyla ilgilenmez. PLC için önemli olan
sadece giriş ve çıkışlardır. PLC ‘ lerde ladder diyagram ile
programlama yapılacaksa giriş sembolü aşağıdaki gibidir.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Çıkış sembolü ise aşağıdaki gibi olacaktır.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] İkinci Adım
PLC’ ye herşeyin nereye yerleştirildiği anlatılmalıdır. Diğer bir deyişle her cihaza bir adres verilmesi gereklidir.
Son Adım
Bu şemayı sıralı mantıksal olaylar dizisine dönüştürmek gereklidir.
Programda bir olay olduğunda PLC’ de ne gerçekleşmesi gerektiği
anlatılır. Zil örneğinde hatırlayacağınız gibi operatör anahtarı
kapattığında zil çalmaktaydı. Bunu ladder diyagramı ile anlatacak
olursak :
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Lojik Mantık Kapılarının Ladder Diyagram İle Gösterilmesi Normalde Açık Kontak : Kontağın normal değeri lojik 0′ dır. Lojik 1 sinyali uygulandığında çıkışına sinyal gönderebilir.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Normalde Kapalı Kontak : Kontağın normal değeri lojik 1′ dir. Bu
kontağa lojik 1 sinyal gönderdiğinde kontak açılır ve çıkışına sinyal
göndermeyi keser.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] VE Kapısı İki veya daha fazla kontağın seri bağlanmasıyla oluşur. Her iki kontakta kapanmadan çıkışına sinyal gönderemez.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] VEYA Kapısı İki veya daha fazla kontağın paralel bağlanmasıyla oluşur. Çıkışa
sinyal gönderebilmek için kontaklardan herhangi birisinin kapalı olması
yeterli olacaktır.
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] VE DEĞİL Kapısı [Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] VEYA DEĞİL Kapısı [Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ÖZEL VEYA Kapısı [Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] 
Anasayfa 
